6 Mar 2016

Bir özneye (Ben), hatta bir biçimle maddenin kombinasyonuna atfedilmeyecek belli bir bireyleşme tipi var. Bir manzara, bir olay, günün bir saati, bir hayat ya da bir hayat parças›... bunlar baflka türlü ifllerler. Müzikteki bireylefltirme sorununun, kuflkusuz çok karmafl›k olmakla birlikte, bu ikinci paradoksal bireyleflmeler tipinde oldu¤unu hissediyorum. Bir cümlenin, müzikte küçük bir cümleci¤in bireyleflmesi

denen ey nedir? En ilkel seviyeden, görünüflte en kolay olan›ndan yola ç›kmak istiyorum. Bir müzi¤in bize bir manzara hatırlattığı olur. işte Proust'daki o ünlü Swann sahnesi: Boulogne Korusu ve Vinteuil'ün minik cümlesi. ister ça¤r›fl›mla, ister sinestezi denen olgularla seslerin renkleri hat›rlatt›¤› da olur. Son olarak, operalardaki motiflerin kiflilere ba¤land›klar›, mesela bir Wagner motifinin bir kifliye iflaret etmeye hasredildi¤i de olur. Böyle bir dinleme tarz› bofl ya da önemsiz de¤ildir; belki belli bir gerilim azaltma düzeyinde buradan geçmek de gerekir, ama bunun yeterli olmad›¤›n› herkes biliyor. Çünkü, daha gergin bir düzeyde, manzaraya gönderen art›k ses de¤ildir, aksine müzik bizzat içerdi¤i tam anlam›yla sesli bir manzaray› kuflat›r (Liszt'te oldu¤u gibi). 


Bu, renk mefhumu için de söylenebilir ve sürelerin, ritimlerin, daha somut olarak t›n›lar›n bizzat kendilerinin renklerden, görülebilir renklerle örtüflmeye gelen ve görülebilir renklerle ayn› süratlere ve ayn› geçifllere sahip olmayan tam anlam›yla sesli renklerden olufltu¤u düflünülebilir. Üçüncü mefhum, yani kiflilik için de
öyle. Operada belli bir kiflilikle ba¤lant›l› motifler ele al›nabilir; ama Wagner motifleri yaln›z d›fl bir kiflili¤e ba¤lanmakla kalmazlar, dönüflürler, at›ml› olmayan, dalgalanan bir zamanda özerk bir hayat kazan›rlar ve böylece bizzat kendileri, kendi bafllar›na, müzi¤in içinde kuflat›lm›fl kiflilikler haline gelirler.
Bu üç farkl› mefhum, sesli manzaralar, duyulabilir renkler, ritmik kiflilikler böylece alt›nda at›ml› olmayan bir zaman›n çok özel tipten bireyleflmelerini üretti¤i görünümler olarak beliriyorlar. 

Hiç yorum yok: