denen ey nedir? En ilkel seviyeden, görünüflte en
kolay olan›ndan yola ç›kmak istiyorum. Bir müzi¤in
bize bir manzara hatırlattığı olur. işte Proust'daki o
ünlü Swann sahnesi: Boulogne Korusu ve Vinteuil'ün
minik cümlesi. ister ça¤r›fl›mla, ister sinestezi denen
olgularla seslerin renkleri hat›rlatt›¤› da olur. Son
olarak, operalardaki motiflerin kiflilere ba¤land›klar›,
mesela bir Wagner motifinin bir kifliye iflaret etmeye
hasredildi¤i de olur. Böyle bir dinleme tarz› bofl ya da
önemsiz de¤ildir; belki belli bir gerilim azaltma
düzeyinde buradan geçmek de gerekir, ama bunun
yeterli olmad›¤›n› herkes biliyor. Çünkü, daha gergin
bir düzeyde, manzaraya gönderen art›k ses de¤ildir,
aksine müzik bizzat içerdi¤i tam anlam›yla sesli bir
manzaray› kuflat›r (Liszt'te oldu¤u gibi).
Bu, renk
mefhumu için de söylenebilir ve sürelerin, ritimlerin,
daha somut olarak t›n›lar›n bizzat kendilerinin
renklerden, görülebilir renklerle örtüflmeye gelen ve
görülebilir renklerle ayn› süratlere ve ayn› geçifllere
sahip olmayan tam anlam›yla sesli renklerden olufltu¤u
düflünülebilir. Üçüncü mefhum, yani kiflilik için de
öyle. Operada belli bir kiflilikle ba¤lant›l› motifler ele
al›nabilir; ama Wagner motifleri yaln›z d›fl bir kiflili¤e
ba¤lanmakla kalmazlar, dönüflürler, at›ml› olmayan,
dalgalanan bir zamanda özerk bir hayat kazan›rlar ve
böylece bizzat kendileri, kendi bafllar›na, müzi¤in
içinde kuflat›lm›fl kiflilikler haline gelirler.
Bu üç farkl› mefhum, sesli manzaralar, duyulabilir renkler, ritmik kiflilikler böylece alt›nda at›ml› olmayan bir zaman›n çok özel tipten bireyleflmelerini üretti¤i görünümler olarak beliriyorlar.
Bu üç farkl› mefhum, sesli manzaralar, duyulabilir renkler, ritmik kiflilikler böylece alt›nda at›ml› olmayan bir zaman›n çok özel tipten bireyleflmelerini üretti¤i görünümler olarak beliriyorlar.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder